4 maart 2025

Het Islamitische oordeel omtrent zorgverzekeringen, autoverzekeringen, levensverzekeringen, pensioenregelingen, etc.

Het eerste dat gezegd moet worden, is dat alle vormen van commerciële verzekeringen (dus verzekeringen die worden aangeboden door winstgevende bedrijven) verboden zijn volgens de islamitische wetgeving (de sharī‘ah). Dat komt doordat ze worden beschouwd als een vorm van gokken – en gokken is verboden volgens de Koran, de Soennah en de consensus (idjmā‘) van de geleerden. Daarom zijn autoverzekeringen, woonhuisverzekeringen, aansprakelijkheidsverzekeringen, zorgverzekeringen, levensverzekeringen, enzovoort, ḥarām (verboden) in de islam. In onze tijd is dit de mening van geleerden zoals Ibn Bāz, Al-Albānī, Ibn ‘Oethaymīn en Al-Fawzān.

We kunnen het als volgt uitleggen: Een zorgverzekeringsmaatschappij biedt je een zorgverzekering aan door maandelijks een bedrag van bijvoorbeeld €100 in te houden op je salaris. Deze verzekering dekt jou en je hele gezin voor mogelijke toekomstige kwalen, ziekten en ongevallen. Stel dat je na zes maanden ziek wordt en de verzekeringsmaatschappij €10.000 uitkeert aan het ziekenhuis voor je behandeling. In dit geval heb je in zes maanden tijd €600 aan de verzekeraar betaald, en deze betaalt vervolgens €10.000 namens jou voor een onvoorziene gebeurtenis. Dit geldt op dezelfde manier voor autoverzekeringen en andere soorten verzekeringen.

Aan de andere kant kan het ook zo zijn dat je twintig jaar premie betaalt voor een zorgverzekering en in die hele periode nooit ziek wordt. In dat geval heeft de verzekeringsmaatschappij twintig jaar lang jouw geld geïnd, zonder jou iets terug te geven, en zij zullen het niet aan je terugbetalen. Dit valt onder gokken – en is daarom verboden.

Het is vergelijkbaar met het kopen van een loterijticket voor €10. Als jouw lot uit de doos met duizenden andere loten wordt getrokken, ‘win’ je €1 miljoen. Maar als jouw nummer niet wordt getrokken, verlies je de €10 – en als je dertig jaar lang elke week een lot koopt, verlies je dat hele bedrag. Dit is gokken en verboden, en commerciële verzekeringsmaatschappijen werken op een vergelijkbare manier. Allāh ﷻ heeft gezegd in de Koran:

يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓا۟ إِنَّمَا ٱلْخَمْرُ وَٱلْمَيْسِرُ وَٱلْأَنصَابُ وَٱلْأَزْلَـٰمُ رِجْسٌۭ مِّنْ عَمَلِ ٱلشَّيْطَـٰنِ فَٱجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

{O jullie die geloven, voorwaar, al-Khamr (bedwelmende dranken), gokken, afgodsbeelden en al-Azlām (lotspijlen) zijn slechts onreinheden die tot het werk van de duivel behoren, dus vermijd deze, opdat jullie succesvol zullen zijn.} (5:90)

Wat betreft de zorgvoorzieningen die door de overheid worden aangeboden via het Ministerie van Volksgezondheid, waarbij er geld wordt ingehouden van de burgers in de vorm van een belasting (of als nationale verzekering)—dit is toegestaan. Stel dat er 5% of 10% wordt afgetrokken van het salaris van elke werknemer in het land voor de gezondheidszorg (ziekenhuisopname, operaties, doktersconsulten, tandartsen, enzovoort) ten behoeve van de bevolking als geheel, dan is dit toegestaan als algemeen welzijn voor de mensen. Dit is geen vorm van gokken. Deze belasting gaat naar de nationale schatkist (in islamitische landen: bayt al-māl) en komt ten goede aan de hele natie – en helpt zelfs degenen die geen belasting betalen, zoals kinderen, ouderen, zieken, armen, alleenstaande moeders, gehandicapten en anderen die hulp nodig hebben.

Evenzo zijn betalingen (verplicht of vrijwillig) aan overheidspensioenregelingen toegestaan, zolang de pensioenbijdragen niet worden geïnvesteerd in iets dat ḥarām is (zoals brouwerijen, banken, enzovoort), en geen rente (ribā) opbrengen. Dit valt niet onder de verboden verzekeringen; het betreft eerder een pensioenregeling waarbij de deelnemer na pensionering een uitkering ontvangt uit zijn investering – en als hij overlijdt, gaat het naar zijn erfgenamen. Men moet er wel op letten dat de pensioenregeling strikt sharia-compliant is; dat is de verantwoordelijkheid van de werknemer, omdat hij of zij uiteindelijk van het pensioen zal moeten leven.

Wat betreft de zorgverzekering die door particuliere verzekeringsmaatschappijen (التأمين التجاري – at-ta’mīn at-tidjārī) wordt aangeboden, is deze zonder enige twijfel ḥarām – en de moslim is verplicht om zich af te melden voor dergelijke regelingen wanneer de werkgever een bedrag van het salaris inhoudt. Of iemand nu kiest voor een particuliere zorgverzekering of een zorgverzekering via de werkgever die wordt betaald aan commerciële verzekeraars, het is ḥarām (niet toegestaan), ongeacht of het gaat om dekking voor zwangerschap, oogzorg, tandheelkundige zorg, kankerbehandelingen, enzovoort. Hetzelfde geldt voor levensverzekeringen, autoverzekeringen, woonhuisverzekeringen, huisdierenverzekeringen, enzovoort.

Als de werkgever echter gratis gezondheidszorg of zorgdekking aanbiedt aan de werknemer (of diens gezin) als onderdeel van het arbeidsvoorwaardenpakket, dan is dat toegestaan. Dit valt niet onder gokken, zoals Shaykh Al-Fawzān heeft uitgelegd.

Dan is er nog een ander type zorgverzekering, bekend als de coöperatieve zorgverzekering (التأمين التعاوني – at-ta’mīn at-ta‘āwoenī), die ‘not-for-profit’ is. Hierbij komt een groep individuen of een gemeenschap samen om elkaar te steunen in tijden van ziekte, nood of armoede. Elk lid van de gemeenschap (of vereniging) draagt wekelijks of maandelijks bij aan een gemeenschappelijke pot. Wanneer een van de leden ziek wordt, wordt er uit deze pot geld vrijgemaakt voor degene in nood. Shaykh Ibn Bāz (moge Allāh hem genadig zijn) gaf aan dat dit ḥalāl (toegestaan) is, omdat er geen commercieel oogmerk is en het nuttig is voor degenen die in deze coöperatieve zorgverzekering betalen – en het kan zelfs worden gebruikt om mensen te helpen die niet in het fonds hebben bijgedragen, als de coöperatie dat besluit. In dit geval is er dus geen probleem.

Dwang door de werkgever:

Als je door de werkgever of de staat wordt verplicht een zorgverzekering af te sluiten, dien je er alles aan te doen om je af te melden. Probeer zelfs te weigeren het arbeidscontract te ondertekenen, tenzij ze de clausule voor de verzekeringsbijdrage weglaten. Als het vanwege gezinsverplichtingen of de noodzaak om in levensonderhoud te voorzien niet mogelijk is om je baan op te zeggen, neem dan het minimale verzekeringspakket. Dat geldt ook in landen waar autoverzekering wettelijk verplicht is: kies de minimale dekking waarmee je vervolging vermijdt.

Wat betreft het indienen van een claim bij de verzekeringsmaatschappij in geval van ziekte of een ongeluk, het bedrag dat geclaimd wordt, mag niet hoger zijn dan het totaalbedrag dat je over de maanden of jaren aan premies hebt betaald. Als de verzekeraar er niet mee instemt het bedrag te verlagen en erop staat het volledige bedrag uit te keren, zou het overschot aan liefdadigheid geschonken moeten worden. De persoon die de claim indient, moet niet proberen hier persoonlijk van te profiteren. En Allāh weet het beste.

Uitspraken van de geleerden:

Shaykh Al-Fawzān over het verbod op commerciële verzekeringen – en de toelaatbaarheid om te betalen in pensioenregelingen die vrij zijn van ribā (rente):
Shaykh Al-Fawzān over de ontoelaatbaarheid van betaalde zorgverzekeringsregelingen (ḥarām) – en de toelaatbaarheid van zorg die gratis door de werkgever wordt verstrekt (ḥalāl):
Shaykh Ibn ‘Oethaymīn legt uit dat verzekeringscontracten en het afsluiten van verzekeringen ḥarām zijn, tenzij men er wettelijk toe wordt gedwongen. In dat geval sluit men de verzekering af, maar neemt men (bij een ongeval) alleen terug wat men zelf aan premie heeft betaald aan de verzekeringsmaatschappij:
Shaykh Ibn ‘Oethaymīn legt uit dat zorgverzekeringen een kwaad in zich dragen omdat het een vorm van gokken is en zelfs erger kan worden beschouwd dan ribā!
Shaykh Al-Albāni legt uit waarom verzekeringen een kwaad zijn: het is een vorm van gokken (qimār), en ongeacht welke benaming het krijgt, blijft het verboden. Als de overheid iemand ertoe dwingt, dan moet hij het betalen zonder dat hij daar zelf enige wens of keuze in heeft. Verzekeringspolissen en het betalen voor verzekeringen vormen de kern van gokken, dat Allāh ḥarām heeft verklaard: