Een samenvatting van de regels omtrent Talāq (echtscheiding)

[Hoofdstuk: Echtscheiding (talāq), en dit omvat verschillende kwesties:]

Kwestie één: De betekenis ervan, de bewijzen voor de wettelijkheid ervan, de wijsheid erachter, en wie mag talāq uitspreken

a. Definitie van talāq:

– Talāq (طلاق) in de Arabische taal betekent: het loslaten.

– In de Islamitische Wetgeving betekent het: het volledig of gedeeltelijk ontbinden van de huwelijksband.

b. Wie kan een geldige talāq uitspreken:

Een echtscheiding kan geldig worden uitgesproken door de echtgenoot die volwassen is, verstandig is, onderscheidingsvermogen heeft, en vrijwillig handelt, of het kan worden uitgesproken door zijn gemachtigde (wakīl). De echtscheiding is niet geldig wanneer deze wordt uitgesproken door iemand anders dan de echtgenoot, noch is het geldig wanneer het wordt uitgesproken door een kind, een geestelijk gestoorde (krankzinnige), een dronkaard, iemand die onder dwang handelt, of iemand die in extreme woede verkeert en niet weet wat hij zegt.

c. De wettelijkheid van talāq:

De basis van het huwelijk is het voortbestaan van het huwelijksleven tussen de echtgenoten. Allāh heeft vele voorschriften en etiquettes (ādāb) voorgeschreven om het huwelijk voort te laten duren en te waarborgen. Echter, als deze etiquettes niet wordt nageleefd door een van de echtgenoten, kan er onenigheid ontstaan die niet meer te verzoenen is. In dergelijke gevallen moet er een mogelijkheid zijn om het huwelijk te ontbinden zonder de rechten van een van de echtgenoten te schenden, wanneer het samenleven onmogelijk is geworden.

Talāq is voorgeschreven in de Qor-ān, de Soennah en door consensus.

– Wat betreft de Qor-ān: Allāh zegt: {De echtscheiding is tweemaal, hierna behouden jullie haar onder redelijke voorwaarden of laten jullie haar in vriendelijkheid los.} [2:229]. En Allāh zegt: {O Profeet! Wanneer jullie de vrouwen willen scheiden, scheidt hen dan met inachtneming van hun ‘iddah (wachtperiode).} [65:1].

– Wat betreft de Soennah: Van Ibn ‘Omar (moge Allāh tevreden zijn met hem & zijn vader) is overgeleverd dat hij zijn vrouw scheidde terwijl zij ongesteld was. De Profeet ﷺ zei tegen zijn vader ‘Omar: “Laat hem haar terugnemen, en als zij rein is, kan hij, als hij wil, haar scheiden.”

– Wat betreft consensus: De geleerden van de Oemmah zijn het unaniem eens over de toelaatbaarheid en wettelijkheid van talāq.

d. De wijsheid achter de wettelijkheid van talāq:

Talāq is voorgeschreven omdat het een oplossing biedt voor huwelijksproblemen wanneer dat nodig is, vooral wanneer er geen overeenstemming meer is en er vijandigheid is ontstaan, waardoor de echtgenoten niet in staat zijn de wetten van Allāh na te leven en het huwelijksleven voort te zetten. In dit opzicht is talāq een van de mooie aspecten van de islam.

Kwestie twee: Het oordeel omtrent talāq

De basisregel (al-aṣl) voor talāq is dat het toegestaan is in geval van nood en behoefte, zoals wanneer de vrouw slechte manieren en een slechte omgang heeft. Het scheiden wordt echter afgeraden wanneer er geen noodzaak is daarvoor, omdat het het huwelijk vernietigt, dat juist veel voordelen biedt, zoals het bewaren van de kuisheid en het proberen verkrijgen van nageslacht.

In sommige gevallen is talāq verboden, zoals zal worden besproken bij de onwettige scheiding (at-talāq al-bid‘ī).

In andere gevallen kan talāq verplicht zijn, bijvoorbeeld wanneer een man weet dat zijn vrouw immoreel is en overspel (zinā) pleegt, om te voorkomen dat hij een “dayyoeth” (een man zonder eergevoel en zonder jaloerse bekommernis voor zijn vrouwen) wordt en om te voorkomen dat een kind van een ander aan hem wordt toegeschreven. Ook wanneer de vrouw haar religie niet praktiseert, zoals wanneer zij het gebed verwaarloost en hij haar niet kan corrigeren.

Kwestie drie: De bewoordingen van talāq

De bewoordingen van talāq zijn onderverdeeld in twee categorieën:

1. Uitdrukkelijke bewoordingen: Dit zijn de specifieke woorden die enkel en alleen bedoeld zijn voor echtscheiding en geen andere betekenis hebben. Deze omvatten het woord “echtscheiding” (طلاق [talāq]) en de vervoegingen daarvan, zoals het werkwoord van de verleden tijd “Ik heb je gescheiden” ( طلَّقتك [tallaqtoeki]), of het gebruik van een naamwoord zoals “Jij bent gescheiden” (أنت طالق [anti tāliq]), of het voltooid deelwoord “Jij bent een gescheiden vrouw” (أنت مطلقة [anti moetallaqah]). Deze bewoordingen geven direct de uitvoering van de echtscheiding aan. Dit geldt niet voor de tegenwoordige (toekomstige) tijd of bevelvormen, zoals: “Jij gaat scheiden” (tatloqien [تطلقين]) of: “Scheid” (otloqie [اطلقي]).

2. Indirecte bewoordingen: Dit zijn woorden die zowel op echtscheiding als op iets anders kunnen wijzen. Voorbeelden hiervan zijn uitspraken van de echtgenoot tegen zijn vrouw zoals: “Je bent vrij”, “Je bent ontheven”, “Je bent losgemaakt”, “Het touw is van je schouders”, of “Ga terug naar je familie”, en dergelijke.

Het verschil tussen uitdrukkelijke bewoordingen en indirecte bewoordingen bij echtscheiding is dat bij uitdrukkelijke bewoordingen de echtscheiding plaatsvindt, zelfs als de intentie er niet is, ongeacht of de persoon serieus is, of het als grap of speels bedoelt. Dit is gebaseerd op de woorden van de Profeet ﷺ: “Drie zaken waarvan zowel de serieuze als de speelse vorm als serieus worden beschouwd: (1) de voltrekking van het huwelijk, (2) de echtscheiding en (3) de terugname (van de vrouw).”

Wat betreft de indirecte bewoordingen: hierbij vindt de echtscheiding niet plaats, tenzij de intentie (van echtscheiding) aanwezig is en samenvalt met het uitgesproken woord. Deze woorden kunnen namelijk zowel op echtscheiding als op iets anders duiden, dus de echtscheiding vindt in dit geval alleen plaats als de intentie aanwezig is. En indien er bepaalde aanwijzingen (قرائن) zijn die duiden op de intentie (van scheiding), dan worden de woorden van de man niet geaccepteerd (indien hij ontkent dat hij scheiding bedoelde met zijn indirecte bewoording). 

Kwestie vier: Talāq volgens de Soennah en de regelgeving ervan

a. Talāq as-Soennah:

Wat bedoeld wordt met Talāq as-Soennah (de wettige scheiding volgens de Soennah) is de scheiding die door de Wetgever is toegestaan en die in overeenstemming is met de voorschriften van de Islamitische Wetgeving. Dit gebeurt op basis van twee zaken:

1. Het aantal scheidingen.

2. Het moment (tijdstip) waarop de scheiding plaatsvindt.

Als een echtgenoot genoodzaakt is om te scheiden, dan is de Soennah dat hij scheidt hij door één scheidingswoord uit te spreken tijdens een periode van reinheid (waarin zij dus niet menstrueert) waarin hij geen geslachtsgemeenschap met haar heeft gehad. Daarna laat hij haar met rust en spreekt geen andere scheiding uit totdat haar wachttijd (‘iddah) is verstreken. Dit is gebaseerd op het vers waarin Allāh ﷻ zegt: {O Profeet! Wanneer jullie de vrouwen willen scheiden, scheidt hen dan met inachtneming van hun ‘iddah (wachtperiode).} [65:1], dat wil zeggen: [scheidt hen] in de periode waarin zij beginnen met het tellen van de wachttijd, wat de periode van reinheid is, aangezien de tijd van menstruatie niet wordt meegeteld in de wachttijd.

Ibn ‘Omar, Ibn ‘Abbās en een groep anderen zeiden over dit vers: “Het gaat over de periode van reinheid waarin geen geslachtsgemeenschap heeft plaatsgevonden”.

b. Het oordeel omtrent Talāq as-Soennah:

De geleerden zijn het erover eens dat Talāq as-Soennah geldig is en effectief plaatsvindt, wegens de Uitspraak van de Meest Verhevene: {O Profeet! Wanneer jullie de vrouwen willen scheiden, scheidt hen dan met inachtneming van hun ‘iddah (wachtperiode).} [65:1], oftewel: [scheidt hen] in de periode van reinheid.

Kwestie vijf: De onwettige talāq en de regelgeving ervan

a. at-Talāq al-Bid‘ī (de onwettige talāq):

Dit is de scheiding die door de man op een verboden manier wordt uitgevoerd, die tegen de voorschriften van de Islamitische Wetgeving ingaat. Dit gebeurt op basis van twee zaken:

1. Het aantal scheidingen.
2. Het moment (tijdstip) waarop de scheiding plaatsvindt.

Als de man drie scheidingen in één keer uitspreekt, of drie keer zijn vrouw scheidt tijdens één periode van reinheid, of als hij scheidt terwijl zijn vrouw menstrueert of kraambloeding heeft, of als hij haar scheidt in een periode van reinheid waarin hij geslachtsgemeenschap met haar heeft gehad zonder dat het duidelijk is of zij zwanger is, dan is dit een onwettige scheiding die verboden is volgens de Islamitische Wetgeving, en de man die dit doet is zondig.

Een onwettige scheiding op vlak van het aantal scheidingen, maakt haar verboden voor hem totdat zij met een andere man getrouwd is geweest, zoals Allāh zegt: {En als hij van haar [de derde keer] gescheiden is, is zij niet meer wettig voor hem, tot zij met een andere man gehuwd is geweest.} [2:230]. Dit verwijst naar de derde scheiding. Als het een onwettige scheiding op vlak van tijdstip is, wordt het aanbevolen om haar terug te nemen, zoals blijkt uit het verhaal van Ibn ‘Omar (moge Allāh tevreden zijn met hem & zijn vader) die zijn vrouw scheidde terwijl ze ongesteld was, en de Profeet (ﷺ) beval hem haar terug te nemen.

Als hij haar dan terugneemt, is het verplicht om haar te behouden tot ze weer rein is. Daarna kan hij, als hij dat wil, scheiden of haar behouden.

b. Het oordeel omtrent onwettige talāq:

Het is verboden voor de echtgenoot om een onwettige scheiding (talāq bid‘ī) uit te spreken, zowel op vlak van het aantal scheidingen als op vlak van het tijdstip, vanwege het vers waarin Allāh zegt: {De echtscheiding is tweemaal, hierna behouden jullie haar onder redelijke voorwaarden of laten jullie haar in vriendelijkheid los.} [2:229], en het vers waarin Allāh zegt: {O Profeet! Wanneer jullie de vrouwen willen scheiden, scheidt hen dan met inachtneming van hun ‘iddah (wachtperiode).} [65:1], dat wil zeggen: [scheidt hen] terwijl ze rein zijn, zonder geslachtsgemeenschap te hebben gehad (in die periode van reinheid).

Daarnaast, toen Ibn ‘Omar (moge Allāh tevreden zijn met hem & zijn vader) zijn vrouw scheidde terwijl zij ongesteld was, beval de Profeet (ﷺ) hem om haar terug te nemen.

De onwettige scheiding wordt beschouwd als een scheiding die effectief plaatsvindt, net zoals de Talāq as-Soennah, omdat de Profeet (ﷺ) Ibn ‘Omar beval om zijn vrouw terug te nemen. Een terugname (radj‘ah) kan alleen plaatsvinden nadat de scheiding effectief plaatsvond, en daarom wordt deze scheiding beschouwd als een scheiding die effectief plaatsvindt.

Kwestie zes: De terugname van de vrouw (Radj‘ah)

a. Definitie van Radj‘ah: In de Arabische taal betekent dit: “Een handeling van terugkeren”. In de Islamitische Wetgeving betekent het: Het terugnemen van zijn vrouw, die gescheiden werd door een herroepelijke scheiding (talāq radj‘ī) naar de toestand waarin zij zich bevond voor de scheiding, zonder dat er een nieuw huwelijkscontract nodig is.

b. De wettelijkheid ervan: De terugname is voorgeschreven in de Qor-ān, de Soennah en door consensus van de geleerden.

– Wat betreft de Qor-ān: Allāh ﷻ zei: {En hun echtgenoten hebben het recht om hen terug te nemen binnen die periode (wachttijd), als zij verzoening wensen.} [2:228] En Hij zei: {En wanneer jullie de vrouwen hebben gescheiden en zij hun termijn hebben bereikt, neemt hen dan terug volgens de voorschriften of scheidt volgens de voorschriften.} [2:231]

– Wat betreft de Soennah: De overlevering van ibn ‘Omar die daarnet werd opgenoemd, en de uitspraak van de Profeet (ﷺ): “Beveel hem om haar terug te nemen.”

– Wat betreft de consensus: De geleerden zijn het er unaniem over eens dat degene die zijn vrouw minder dan drie keer heeft gescheiden, haar mag terugnemen tijdens de wachtperiode.

c. De wijsheid achter de terugname:

De wijsheid achter de terugname is om de echtgenoot een kans te geven als hij spijt heeft van het uitspreken van de scheiding en het huwelijksleven opnieuw wil voortzetten. Zo vindt hij de deur voor verzoening open voor zich. Dit is een teken van Allāh’s barmhartigheid en genade jegens Zijn dienaren.

d. De voorwaarden van de terugname:

De terugname is geldig onder bepaalde voorwaarden:

1. Het aantal scheidingen dat de man kan uitspreken, mag nog niet zijn opgebruikt. Een vrije man heeft drie scheidingen die hij kan uitspreken, een ‘abd (slaaf/dienaar) heeft er twee. Als de echtgenoot het maximale aantal scheidingen heeft bereikt, is zijn vrouw niet langer toegestaan voor hem totdat zij met een andere man trouwt.

2. Het huwelijk moet geconsummeerd zijn geweest: De terugname geldt alleen als het huwelijk geconsummeerd werd, omdat de terugname alleen mogelijk is tijdens de wachttijd (‘iddah). Voor een huwelijk dat nooit geconsummeerd werd, is er geen wachttijd voor de vrouw (wanneer ze gescheiden wordt), zoals Allāh zegt: {O jullie die geloven, wanneer jullie de gelovige vrouwen hebben gehuwd en daarna van hen scheiden vóórdat jullie geslachtsgemeenschap hebben gehad, dan is er voor jullie geen plicht om hen een wachtperiode (‘iddah) in acht te laten nemen.} [33:49].

3. De scheiding moet zonder compensatie plaatsvinden (d.w.z. het mag geen Khoel‘ zijn), want compensatie in scheiding wordt gegeven zodat de vrouw zichzelf vrijkoopt (losmaakt) van de echtgenoot, en deze [losmaking] kan niet gebeuren indien zij nog steeds teruggenomen kan worden (door haar echtgenoot). Dus in dat geval (d.w.z. in geval van scheiding met compensatie, oftewel Khoel‘) is zij niet meer toegestaan voor hem, behalve met een nieuw huwelijkscontract en met haar instemming.

4. Het huwelijk moet geldig zijn geweest. Terugname kan niet plaatsvinden bij een ongeldig huwelijk, omdat de scheiding in dat geval ongeldig is, en dus is de terugname ook ongeldig.

5. De terugname moet plaatsvinden binnen de wachttijd (‘iddah), zoals Allāh zegt: {En hun echtgenoten hebben het recht om hen terug te nemen binnen die periode..} [2:228], wat betekent: binnen de wachttijd.

6, De terugname moet effectief en onvoorwaardelijk plaatsvinden. Het is niet geldig als de terugname afhankelijk wordt gesteld (van een bepaalde gebeurtenis), zoals het zeggen: “Als dit of dat gebeurt, dan heb ik je teruggenomen.”

e. Hoe vindt de terugname plaats?

1. De terugname vindt plaats door middel van woorden zoals: “Ik heb mijn vrouw teruggenomen“, “Ik heb haar teruggenomen”, “Ik behoud haar”, of soortgelijke uitdrukkingen (“راجعت امرأتي“، “رددتها“، “أعدتها“، “أمسكتها“، “رجَّعتها“).

2. Het vindt ook plaats door geslachtsgemeenschap te hebben met haar, als hij hierbij de intentie heeft om haar terug te nemen.

Regelgevingen rondom herroepelijke scheiding (at-talāq ar-radj‘ī):

1. Een vrouw die herroepelijk gescheiden is blijft een echtgenote voor haar man, zolang zij zich in de wachttijd bevindt. Zij heeft dezelfde rechten als andere echtgenotes, zoals recht op onderhoud, kleding en onderdak. Tegelijkertijd heeft zij dezelfde plichten als andere echtgenotes, waaronder het blijven in de echtelijke woning. Ze mag zich voor haar man mooi maken, hij mag alleen (in afzondering) met haar zijn, geslachtsgemeenschap hebben met haar, en beiden kunnen elkaar erven in geval van overlijden tijdens de wachttijd.

2. Voor de terugname is de toestemming van de vrouw of haar Walī niet vereist. Wegens de Uitspraak van de Meest Verhevene: {En hun echtgenoten hebben het recht om hen terug te nemen binnen die periode (wachttijd), als zij verzoening wensen.} [2:228]

3. De tijd voor de terugname eindigt met het verstrijken van de wachttijd. De wachttijd voor een vrouw die herroepelijk gescheiden is, bedraagt drie menstruatiecycli. Als zij na de derde menstruatie rein wordt en haar echtgenoot haar niet heeft teruggenomen, dan is de scheiding definitief geworden (baynoenah ṣoghrā). Zij is dan niet langer voor hem toegestaan, tenzij er een nieuw huwelijkscontract wordt afgesloten met de bijbehorende voorwaarden, zoals de aanwezigheid van een Walī en twee rechtvaardige getuigen.

4. Een vrouw die herroepelijk gescheiden is en teruggenomen wordt door haar echtgenoot, of een vrouw die definitief gescheiden was (baynoenah ṣoghrā) en opnieuw trouwt met haar echtgenoot, keren terug met het resterende aantal scheidingen dat nog over is van het totaal aantal toegestane scheidingen. Dit betekent dat de eerdere scheidingen nog steeds meetellen en hij niet opnieuw met een volledig aantal scheidingen begint.

5. Als hij het volledige aantal toegestane scheidingen heeft gebruikt en haar drie keer heeft gescheiden, dan wordt zij verboden (ḥarām) voor hem en is zij voorgoed gescheiden van hem (baynoenah koebrā). Zij is dan niet langer voor hem toegestaan, totdat zij met een andere man getrouwd is geweest met een geldig huwelijk, waarbij dat huwelijk werd geconsummeerd.

 

---

Bron: al-Fiqh al-Moeyassar, pg. 312 en verder (hier vind je ook alle referenties terug van de genoemde overleveringen)
Wil je meer lezen over het onderwerp van talāq? Zie: https://abukhadeejah.com/tag/divorce/
Regelgevingen van al-Khoel‘: Klik hier.
Regelgevingen van al-‘iddah (de wachtperiode) en al-iḥdād (rouwperiode): Klik hier.

Een praktisch voorbeeld dat de talāq duidelijker maakt:

Een man scheidt zijn vrouw met één scheidingswoord tijdens een periode van reinheid waarin hij geen geslachtsgemeenschap heeft gehad met haar. Deze scheiding is wettig en geldig, en hiermee begint de wachttijd van de vrouw. Haar wachttijd is drie volledige menstruatiecycli na de scheiding, dat wil zeggen: haar menstruatie begint, daarna wordt ze rein, dan begint haar menstruatie opnieuw en wordt ze weer rein, en vervolgens begint haar menstruatie nogmaals en wordt ze opnieuw rein. Dat zijn drie volledige menstruatiecycli. Dan zijn er twee mogelijke situaties:

1. De man neemt haar terug binnen de wachttijd, dan is hiervoor geen nieuw huwelijkscontract nodig. Na de terugname blijft die eerste scheiding wel tellen. De man mag drie scheidingen doen in totaal, dus hij heeft nu al één scheiding opgebruikt die blijft meetellen na de terugname. Dus als hij bv. binnen een aantal jaar opnieuw een scheiding doet, dan zal dit zijn tweede scheiding zijn.

2. De man neemt haar niet terug binnen de wachttijd. Na het verstrijken van de wachttijd wordt zij definitief gescheiden (dan spreken we van “baynoenah ṣoghrā”). Als de man wil terugkeren naar haar, moet hij een nieuw huwelijkscontract afsluiten met al de bijhorende voorwaarden. Stel dat hij opnieuw trouwt met haar met een geldig huwelijkscontract, dan is zij opnieuw zijn vrouw, maar die eerste scheiding blijft wel nog steeds meetellen. Dus hij heeft nog maar twee scheidingen die hij kan doen. Na de derde scheiding wordt het een “baynoenah koebrā”, waarbij de vrouw voorgoed wordt gescheiden van hem en hij niet meer kan hertrouwen met haar totdat ze met een andere man gehuwd is geweest.